Botulinum toksin tip - A (BoNT-A), yüzün mimik hareketlerini sağlayan kaslarda geçici aktivite kaybı yaratarak o bölgede cilde tutunan bu kasların ciltte girinti çıkıntılar yani kırışıklıklar oluşturmasını geçici olarak engeller. BoNT-A'nın etki süresi geçicidir ve ortalama 2- 8 ay, bazı markalarda 4-8 ay gibi etkinlik gözlenir. Uygulanan bölgeler arasında da kas aktivitesinin geri dönüşü değişkenlik gösterebilir. Botulinum toksini dünyadaki en kuvvetli zehirlerden biridir ancak bunun oldukça seyreltilmiş miktarı kullanılmaktadır. Bu zehir Clostridium botulinum isimli bir bakteri tarafından salgılanır. Tarihte zehirlenmelerde ilk farkedilişi 1800'lerdeki ev yapımı sakatat yiyeceklerle olmuştur. Ev yapımı sosisler (Lat; botulus= sosis) bunda temel kaynağı oluşturmaktaydı. Piyasada mevcut çeşitli BoNT- A türevleri mevcuttur. Bunlardan en sık tercih edilenleri, Botox /Vistabel , Dysport, Azzalure, Medexall, Lantox, Neuronox, EsteTox, Botoxin A, Prosigne, Refinex, Live Well BT şeklindedir.BoNT-A sadece cilt kırışıklıklarının tedavisinde değil aynı zamanda kas hastalıklarında spazm tedavisinde, migren tedavisinde, koltuk altı, el ayası, ayak tabanı aşırı terleme probleminde plastik cerrahi uzmanları tarafından başarıyla kullanılmaktadır.

BoNT-A tedavilerinde çeşitli sorunlarla karşılaşılabilmektedir. Yüzdeki kırışıklıkların tedavi edildiği hastalarda, göz kapağında veya kaşta düşüklük, yüz hatlarında asimetri, kırışıklıklarda yeterince düzelme olmaması, kas aktivitesinde azalma nedeniyle oluşan kas incelmesine bağlı yanağın üst iç kısmında gözyaşı pınarı (tear trough) deformitesi, ağız köşesinde zayıflık, aşırıya kaçılan olgularda alt göz kapağında sarkma çok nadiren de basitten şok seviyesine kadar varabilen alerjik reaksiyonlar görülebilir.

Sık Sorulan Sorular

Botulinum toksin uygulamasından sonra günlük hayatımda nasıl davranmalıyım?

BoNT-A uygulamalarından sonra günlük hayatınıza eskisi gibi devam edebilirsiniz. Nadiren görülebilecek morluklarla ilgili olarak fondöten gibi kapatıcılar kullanılabilir. Morlukların hızlıçözülmesi için arnica montana ekstraktı uygulamalarının faydası tartışmalıdır. Her ne kadar botulinum toksininin, sigara kullanımına bağlı olarak cildin kanlanmasındaki bozulmayı azalttığına dair yayınlar (1) olsa da genel uygulamada BoNT_A’nın sigara kullanımı ile etkileşimine dair bilimsel makaleler sınırlıdır.

Kadın hastalarımız rahatlıkla makyaj yapabilirler ve parfümeri ürünleri kullanabilirler. Menstrüasyon (adet) döneminde yapılacak uygulamalarla ilgili olarak tanımlanmış bir sorun yoktur. Erkek hastaların uygulama sabahı sakal traşı olmalarında ve traş sonrası losyon ya da kolonya kullanmalarında bir sakınca yoktur.

Hamilelik şüphesi varsa botulinum toksin uygulaması yaptırabilir miyim?

Üretici firmaların prospektüs uyarısı olarak da belirttiği üzere BoNT-A’nın gebelikteki güvenilirliğine ilişkin yeterli klinik çalışma yoktur. Her ne kadar deneysel hayvan çalışmalarında anlamlı bir anomali artışı göstermiyorsa da ve firma destekli geriye dönük klinik çalışmalarda (2) gebelikteki uygulamaların bebeklerde anormallik yaratma sıklığı BoNT-A uygulaması yapılmamış hamilelerle benzer (%2.7) bulunsa da yayınların çoğu bilimsel kanıt düzeyi en altta olan olgu bildirimleri(3) şeklindedir.Kısaca söylemek gerekirse, ilacın gebelikte kullanılmasıönerilmemektedir.

Aynı anda dolgu ve botulinum toksin tip-A ya da lazer, cilt kazıma (dermabrazyon) yapılabilir mi?

Yine bu uygulamaları birlikte yapmak mümkün olsa da olası sorunları en aza indirgemek açısından bu uygulamaların dolgu enjeksiyonu ile beraber yapılmasıönerilmemektedir. Kendi hastalarımda en azından bir hafta geçmesini beklemelerini önermekteyim.Özellikle botulinum toksin (BoNT-A) uygulamasını da dolgu ile beraber düşünen hastalarda önce BoNT-A uygulamasını ve bir hafta sonrasında bunun etkisi oturup ciltteki kırışıklıkların son durumuna göre planlama yapılarak dolgu enjeksiyonu mantıklı olacaktır. Lazerlerin cilt ve ciltaltındaki hasarlandırıcı etkisi, dolgu enjeksiyonunun etkinliği ve güvenilirliği açısından soru işaretleri yaratmaktadır. O nedenle lazer, kimyasal soyma (peel) ve mekanik kazıma tipi uygulamaların dolgu enjeksiyonundan günler öncesinde yapılması daha güvenilir olacaktır.

BoNT-A uygulamasından sonra ağzımda metalik bir tat oluştu. Bu durumda ne yapmalıyım?

BoNT-A ‘nın üretimi firmalar arası değişkenlik gösterebilir.Üretim bantlarında kullanılan koruyucu maddelerin yaratabildiği alerjik reaksiyonlar bildirilmiş olmakla birlikte metalik tat çok nadir olarak gözlenmektedir. Bu tablonun, her nadir yan etki gibi üretici firmaya, uygulanan ilacın barkod numarası ile birlikte bildirilmesi gereklidir. O nedenle bu tür yan etkileri hekiminize bildiriniz.

Başkasının kullandığışişeden bana enjeksiyon yapılabilir mi?

Aynı anda başvuru yapan iki ya da daha fazla kişi de eğer hekim dozun uygun olacağını düşünüyorsa farklı enjektörlere ilaç bölündükten sonra uygulama yapılabilir. Ancak ilaç ambalajının yeni açıldığına emin olunuz.Önceden kullanılmış ve açılış tarihi belirsiz olan bir ilacın başka bir hastaya kullanımı ise önerilmemektedir.Özellikle ehliyetsiz kişilerce yapılan uygulamalar sırasında, hastaya yapılan enjeksiyonda kullanılan ucun tekrar şişeye batırılmış olması nedeniyle bulaşıcı hepatit, AIDS gibi ciddi hastalıkları kapma ihtimali de göz önünde bulundurulmalıdır. Dolayısıyla, size uygulanacak BoNT-A ile bunun içine çekileceği enjektörlerin sizin yanınızda ambalajının açıldığından emin olmadan enjeksiyon yaptırmayınız. Bir hastaya yapılan uygulamada ilaç etkilerinin değişken olabilmesi nedeniyle ek doz yapılma ihtimaline karşı sulandırılmış ilaç saklanabilir ve tekrar uygulanabilir. Ancak bu yine üretici firmaların önermediği bir uygulamadır. Saklama işinin sabit sıcaklıkta (bu sıcaklık üretici firmanın üretim tekniğine göre değişebilir) ve sadece ilacın ambalajında yapılması gerekir.Ek doz ile tekrar uygulama yapılacak hastalarda kullanılacak açık ambalajlı ilacın adınıza etiketlendiğinden emin olmadan enjeksiyon yaptırmayınız.

Uygulamadan önce yüzümde kızarıklık ve sıcaklık artışıyla beraber bir şişlik vardı. Doktor abse olduğunu söyledi. Buna rağmen BoNT-A enjeksiyonu yaptırabilir miyim?

Özellikle uygulamanın yapılacağı bölgelerde bulunan enfeksiyonlar olmak üzere vücutta genel durum bozukluğu yaratan bir enfeksiyon varlığında botulinum toksin uygulaması yapılmamalıdır. Bu herhangi bir enfeksiyon için geçerlidir (diş kökü, akciğer, paranazal sinüs, idrar yolu, göz vs).

Buna ek olarak ağız çevresinde uçuğu (Herpes simplex) bulunan hastalarımızın da uçuklarının iyileştiği hekim tarafından doğrulanmadan botulinum toksin enjeksiyonu yaptırmaması gereklidir. Uçuğun yayılma ihtimali artabilmektedir(4).

Kaynaklar

1. Karayel H, Kaya B, Caydere M, Terzioğlu A, Aslan G. Prevention of unfavourable effects of cigarette smoke on flap viability using botulinum toxin in random pattern flaps: An experimental study. Plast Surg (Oakv). 2015 Fall;23(3):177-82.
2. Brin MF, Kirby RS, Slavotinek A, Miller-Messana MA, Parker L, Yushmanova I, Yang H. Pregnancy outcomes following exposure to onabotulinumtoxinA. Pharmacoepidemiol Drug Saf. 2016 Feb;25(2):179-87.
3. Newman WJ, Davis TL, Padaliya BB, Covington CD, Gill CE, Abramovitch AI, Charles PD. Botulinum toxin type A therapy during pregnancy. Mov Disord. 2004 Nov;19(11):1384-5.
4. Gadient PM, Smith JH, Ryan SJ. Herpes zoster ophthalmicus following onabotulinumtoxinA administration for chronic migraine: a case report and literature review. Cephalalgia. 2015 Apr;35(5):443-8.